Vitamine D in de spotlight

Waarom zou ik vitamine D extra innemen

Ik krijg toch genoeg zon?

Wat is vitamine D eigenlijk?

Vitamine D is een vet oplosbare vitamine, wat betekent dat we vetcellen nodig hebben om D op te nemen en dat het teveel aan vitamine D in ons lichaam wordt opgeslagen in ons lichaamsvet. Vanuit daar kan het dan gemobiliseerd kan worden als het nodig is.

Vitamine D is met name bekend omdat het belangrijk is voor onze botten, spieren en tanden.

Wat is beter D2 of D3?

Vitamine D is een verzamelbegrip

Vitamine D komt namelijk voor in twee vormen: D2 en D3. In de literatuur wordt wel gesproken over D1, D4 en D5, maar deze vormen lijken (vooralsnog) niet echt een belangrijke rol te hebben.

Vitamine D2, heet om precies te zijn ergocalciferol. Deze vorm wordt in planten, schimmels, gisten gemaakt met behulp van Uv-straling. Paddenstoelen zoals shiitake, portobello en witte champignons zijn goede bronnen van vitamine D. Je kunt ze zelfs boosten met vitamine D door je champignons te laten zonnebaden. Helaas is het gehalte vitamine D in de champignon desondanks niet erg hoog.

Vitamine D3, om specifiek te zijn cholecalciferol is een vorm die we zelf aan kunnen maken in onze huid. Hiervoor hebben we ook weer die UV stralen nodig. Dieren kunnen het ook en daarom zijn vlees, vette vis, eigeel ook goede bronnen van D met als topleverancier de bekende levertraan.

Uit onderzoek blijkt dat D3 veel effectiever is dan D2. Wat men zag was dat de bloedconcentratie van 25(OH)D3 na het nemen van D3 significanter stijgt dan na het nemen van D2. Omdat het zo belangrijke stof is zijn er inmiddels ook allerlei voedingsmiddelen zoals bijvoorbeeld melk verrijkt met D. Dit, omdat we tegenwoordig steeds minder vlees en met name orgaanvlees eten en ook de levertaan uit de meeste keukenkasten is verdwenen. Daarnaast zou je, wil je voldoende Uv-straling vangen, elke dag minimaal 15-30 minuten blootgesteld moeten worden aan de zon met niet alleen je gezicht maar met ongeveer 50% van je lichaam. Gezien het geringe aantal zonuren met name in de winter en het feit dat we juist ons lichaam bedekken met kleding en zonnebrand komen we hier vaak niet aan.

Als ik vitamine D inneem is het dan gelijk werkzaam?

Zowel de D2 die we via planten binnen krijgen en de D3 die we dus in onze huid aanmaken of via onze voeding binnenkrijgen zijn nog in een inactieve vorm. Daarom wordt Vitamine D ook wel een provitamine genoemd. Het wordt eerst in de lever omgezet in de vorm 25(OH)D3. Dit is de vorm welke we in het bloed kunnen meten als afspiegeling van de D3 concentratie. Deze vorm is echter nog steeds niet actief en wordt vervolgend in de nieren omgezet in 1,25(OH)2D3. Dit is de actieve vorm van D3 genaamd Calcitriol.

Een interessant weetje is dat we cholesterol nodig hebben om D van de inactieve naar de actieve vorm om te zetten. Dus je zou kunnen concluderen dat mensen met cholesterol remmende medicatie goed moeten letten, naast hun Q10, op hun vitamine D concentratie. Echter, er schijnen ook aanwijzingen te zijn dat bepaalde cholesterol remmers weer een gunstig effect hebben op de D concentratie. In ieder geval iets om in de gaten te houden als je cholesterolremmers neemt.

Samenvattend kun je dus zeggen dat we vitamine D en dan eigenlijk met name D3 nodig hebben om het werkzame stofje Calcitriol te maken, wat nodig is voor de calcium en fosfaat huishouding, die zorgen voor een goede bot en spier conditie. Vitamine D is namelijk nodig voor de opname van calcium en fosfaat in de dunne darm en de mobilisatie hiervan naar de botten.

D doet meer dan goed zijn voor je botten!

Uit verschillende studies blijkt dat vitamine D een belangrijke rol speelt in zowel de preventie als in het beloop van verschillende kanker vormen. Voor een aantal specifieke kankervormen is dit uitgebreid in studie verband bekeken.

D en darmkanker

De belangrijke rol van blootstelling aan zon in de preventie van darmkanker werd voor het eerst aangetoond in 1980. Vele studies zijn hierna uitgevoerd, waaronder een indrukwekkende studie met 16.818 en zelfs met 520.000 deelnemers, waarbij werd gevonden dat de overlevingskans bij coloncarcinoom gerelateerd was met de serumconcentratie van 25(OH)D3. Meerdere studies hierna kwamen tot dezelfde bevinding. Een studie uitgevoerd bij 1.000.000 mensen liet zien dat het dagelijks innemen van D (1000IU) de kans op het krijgen van darmkanker met 50% liet afnemen. Hier kwam naar voren dat een concentratie in het bloed van <29 ng/ml al een verhoogde kans liet zien op darmkanker en dat de bloedwaarde minimaal > 30 ng/ml moesten zijn.

D en borstkanker

Vitamine D speelt ook een belangrijke rol in de preventie en in de remming van de progressie vanborstkanker. Borstkanker komt helaas steeds vaker voor en er lijkt in 35% van de gevallen een relatie te zijn met voeding. Het eten van vezels, een gezond lichaamsgewicht en het zorgen voor een goede D intake blijken beschermende factoren te zijn, naast andere factoren zoals bewegen, voorkomen van overgewicht en reductie van alcoholintake. Een studie liet zien dat bij vrouwen met een 1,25(OH)D3 concentratie in het bloed van > 52 ng/mL de kans op het krijgen van borstkanker met 50% afnam.

D en huidkanker

Vitamine D en preventie en remming van progressie bij melanomen klinkt als een tegenstrijdigheid. Melanomen ontstaan namelijk door schade veroorzaakt door Uv-straling en we zouden dus juist dit moeten voorkomen door ons goed te beschermen tegen de zon. Echter wat blijkt is dat Vitamine D de door Uv veroorzaakte schade in het DNA in de cel kan herstellen en hiermee de kans op het verkrijgen van huidkanker verkleint. Uit onderzoek blijkt dat een laag 25(OH)D3 of een laag 25(OH)d2 samenhangt met dikkere melanomen en een verminderde overleving bij een melanoom.

Prostaatkanker: Ook hier komt uit studies naar voren dat er een verband is tussen D deficiëntie en prostaatkanker. Daarnaast lijkt ook hier een rol te zijn weggelegd voor D in het remmen van het ziektebeloop. Vitamine D wordt nu vaker in combinatie met andere therapie ingezet bij de behandeling van prostaatkanker.

Vitamine D en longkanker: Er is een duidelijk verband tussen vitamine D intake en een afname op het krijgen van longkanker. Tevens heeft vitamine D een positief effect op de lange termijn prognose van longkanker.

Gezien onder andere bovenstaande bevindingen wordt steeds meer gekeken naar de waarde van behandeling van kanker met vitamine D in plaats van of aanvullend op de behandeling met cytotoxische geneesmiddelen. Dit omdat de werking van deze cytotoxische geneesmiddelen vaak beperkt is en er ook weerstand van het lichaam ontstaat. Het heeft zijn effect inmiddels bewezen bij de preventie en remming van borstkanker, prostaatkanker en darmkanker en huidkanker en tevens enkele vormen van bloedkanker.

Vitamine D en carpaal tunnel syndroom

Ik zou geen goede handchirurg zijn als ik ook niet had gekeken naar de rol van vitamine D in aandoeningen van de hand. Het blijkt dat er een relatie is tussen mensen met een laag vitamine D status vaker klachten hadden van een carpaal tunnel syndroom.

Vitamine D en de griep

Het feit dat we vaker in de winter de griep hebben, lijkt ook te maken te hebben met onze vitamine D status. Een tekort aan 25(OH)D3 is geassocieerd met infectie van de luchtwegen, griep en andere infectieziektes. Suppletie met D3 variërend van 300IU tot wel 4000IU liet minder longontstekingen zien en een afname van de ziekteverschijnselen.

Vitamine D en diabetes type II

Er blijkt ook een relatie te zijn tussen vitamine D en Diabetes. Ook hier blijkt dat een tekort aan vitamine D intake een verhoogde kans heeft op het ontwikkelen van diabetes type II. In een studie van 83.000 vrouwen zonder diabetes bij aanvang van de studie, bleek dat de groep met hoge vitamine D gecombineerd met calcium intake, 33% minder kans had op het krijgen van DM.

Vitamine D en IBD

D blijkt ook een ontstekingsremmende rol te hebben en is een goede en sterke antioxidant. Het heeft een belangrijke rol bij inflammatoire darmziektes zoals IBD. Als je bedenkt dat 30-50% van de mensen wereldwijd een D tekort heeft wat aan het toenemen is, lijkt dit te passen bij het feit dat het aantal mensen met oa. IBD ook toeneemt. Er blijkt een relatie te zijn namelijk tussen een lage D concentratie in het bloed en het hebben van IBD. Daarnaast hebben mensen met IBD een verhoogde kans op het krijgen van darmkanker, waar zoals we net gelezen hebben vitamine D ook een belangrijke rol in speelt.

Vitamine D en Astma

De ontstekingsremmende werking van vitamine D is ook aangetoond bij mensen met astma. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er een verband is tussen een te laag vitamine D concentratie en het aantal astma aanvallen bij zowel kinderen als volwassenen. Een studie in Amerika liet zien dat kinderen met een te laag vitamine D 5x vaker astma ontwikkelden dan de kinderen die een goede D concentratie hadden. Dit laat zien dat vitamine D ook aan antioxidante werking heeft, omdat dit ging om kinderen die naast grote wegen woonden, met veel luchtvervuiling.

vit D

Hoeveel en welke?

Hoeveel?

Het wordt aanbevolen om dagelijks 800IU (20 mcg) in te nemen, ervan uitgaande dat je bloedspiegel goed is. Om een beeld te geven in welke voeding dit zit een voorbeeld: 100 gram wilde zalm (dus niet gekweekte zalm) bevat ongeveer 66% van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid (526 IU). Andere vis zoals haring en sardientjes zijn ook goede vitamine D bronnen, maar zitten wel gelijk een stuk lager. Eigeel van 1 ei bevat ongeveer 5% van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid en helaas bevatten champignons slecht een lage dosering, omdat deze meestal in het donker, zonder UV licht worden gekweekt. Verder zijn er inmiddels veel melk, boter en soja producten op de markt, die verrijkt zijn met vitamine D.

Vitamine D is en vet oplosbare vitamine, wat betekent dat dat wat te veel in je lichaam circuleert wordt opgeslagen in vet. Je plast het dus niet uit. Dit betekent dat je er dus te veel van in kunt nemen. Daarom is het advies dagelijks niet meer dan 100 microgram in te nemen.

Welke?

Mocht je extra vitamines willen nemen, dan zijn er grofweg genomen twee soorten vitamine D:

de natuurlijk vorm en de synthetische vorm.

De natuurlijk vorm van D wordt gewonnen uit de natuur. Deze is te vinden in algen, mos en wolvet (schapenwol). De synthetische vorm is een kunstmatig geproduceerde vorm van vitamine D. Hoewel wat betreft vitamine D er niet een overtuigend verschil is aangetoond tussen de efficiëntie van de natuurlijke vorm versus de synthetische vorm, kiezen steeds meer mensen ervoor om een vorm van suppletie te nemen die uit de natuur komt en waar niet kunstmatig aan geknutseld is. Bij het maken van synthetische supplementen worden namelijk niet altijd de meest gezonde chemicaliën gebruikt. Hoe weet je nu of je D synthetisch is gemaakt of uit bijvoorbeeld mos is gewonnen. Een supplement dat uit de natuur komt, is over het algemeen duurder en de fabrikant zal dan ook altijd dit op het etiket vermelden.